Бага насандаа нэг л зүүдээ байнга хар даран зүүдэлдэг байснаа би энэ номыг уншиж эхлэхдээ санасан юм. Багын дурсамжууд дэвтэрийн шарласан хуудсанд бүдэг бадагхан зурайх харандаагаар бичээд сарнисан үгс шиг сэтгэлийн гүн дэх хаа нэгтээ орон зайд хав дарагдсан байдгийг тэгээд ойлголоо. Нүдээ хагас онийлгон харандааны арилсан бичгийг унших гэж ядаж цөхөх ч цаасан дээр үлдсэн мөрөөр нь төвөггүй үсэглэх боломж олдох шиг тийм л үнэ цэн нь бүдгэрсэн дурсамжууд... Хүүрнэл зохиолын оргилуудын нэг гэж тодорхойлж болох Үй Хуагийн ээлжит нэгэн бүтээлийг харанхуйн дундаас сүүмгэр гэрэл анивчихыг хүлээх шиг хуудас хуудсаар нь имэрч, уй гуниг, харуусал цөхрөлд автан байж уншлаа.

“Зүс борооноор хадах дуун” бол анх номын нэрийг хараад надад төрсөн шиг гэгэлзэм сэвэлзүүр салхинд зүсэрхэн бороо зөөлөн шиврэх намуухан дууны тухай огтоос биш болохыг номын хуудсыг нээгээд л ойлгох шиг болсон. Балчир хүүгийн хар дарсан зүүдэндээ сонсож асан харанхуйн дундах хүйтэн борооноор харуусалтай хашгирах хүүхэн хүний дуу юм байж. Төсөөлөхөөс л жихүүдэс төрж байгаа биз.

Хар дарж байгаад сэрээд ашгүй зүүд байж гэх бодол биднийг ямархан нэг амгалан руу хөтөлдөг бол уг зохиолын гол баатар хүүгийн бага насны амьдрал нь өөрөө тэр чигтээ хар дарсан зүүд шиг өрнөх нь туйлын гунигтай. Хатуу зүдүү амьдралд нухлуулсан бага насны дурсамжаа хүүрнэх өгүүлэмж нь хэн нэг насанд хүрсэн хүний эргэн ухаажсан дүгнэлтээр бус хэзээний тэр үедээ гацчихсан хүүхдийн бодолтойгоо хамт бичиглэсэн нь тун чиг сонирхол татна. Зохиолын өгүүлэмж, дүрслэл нь яг л хүүхдийн гэнэн төсөөлөл, дурсамж дунд хөвж нэг, живж нэг орох шиг дотоод мэдрэмжид автуулах увдист хөтлөөд байлаа.



Ахмадаа ачлах, үр хүүхдээ хайрлан өсгөх хүний амьдралын хамгийн чухал үнэ цэнийг энэ зохиолын үйл явдлаас харж болно. Хүн гэдэг амьтан өөрөөсөө давуу хүчтэй, бас өөрт нь хамгийн ойрын хамааралтай хэн нэгний гарт амьдралаа даатган, түүнийхээ харцны хөдөлгөөнөөр өөрийн аз жаргалаа цэгнэх тийм эрхшээлд амьдралдаа лав хоёронтоо ордог юм байна. Нэг нь бага балчир насандаа, нөгөө нь өтөл буурал насандаа. Үг хэлж чадахгүй ч ээжийнхээ энхрийлэх харцнаас хайр мэдрэх нь бага насны хамгийн сайхан мэдрэмж байх, нас ахих тусам хүн яг ийм мэдрэмжээр дутаж өтөлдөг бололтой. Гэвч “Зүс борооноор хадах дуун” номонд тийм гэгээн дурсамж хумсын толион чинээ ч дурдагдахгүй. Зохиолын гол баатар, амьдралаа хүүрнэгч Сүн Гуанлин бол түүний эцэг Сүн Гуанцайн хахир ааш, хатуу ширүүн шийтгэл дор бага балчир насны дурсамжаа хайр найргүй сийчүүлсэн нэгэн. Нөгөө талд түүний өвөө, Сүн Гуанцайн аав Сүн Еөүюань ч мөн адил замыг туулж, үр хүүхдээрээ асруулахын жаргалыг үл амсахын гачланд тарчилж, үхэх хоногоо тоолох тусам нас нь уртсахын гасланд унасан нэгэн. Үйлийн үр ирдэгийг тэндий амьдралаас илхэн харж болохоор.

Хүүхдэд багшийн шийтгэл, ангийн найз нөхдийн гадуурхал, эцэг эхийн хайхрамжгүй байдал ямар их гунигт шаналлыг төрүүлж, түүндээ өөрөө ч мэдэхгүй дарагдан гутарч, улам бүрэг, илүү ганцаардмал нэгэн болон төлөвшдөг болохыг уг зохиолоор тод томруун илэрхийлжээ. Бага насны нөхөрлөл, найз нөхдийн урвалт, шарвалт, хамгийн дотны хүнээ алдахын уй гашууг бяцхан зүрхээрээ мэдрэх, бодит үнэнтэй эвлэрэх, ойлгож ухаарахын заагт гацан шаналах бодол эргэцүүллийг тун чимхлүүр дүрсэлжээ.

Номыг унших зуур, хэрэв энэ үйл явдал үнэний ортой юм бол хүний эрхийн байгууллага лав зүгээр суух эрхгүй дэг ээ гэх бодол ч төрөх шиг. Сүн Гуанлины ээж тулгар биетэй байхдаа тариан талбайд ажиллах аавд нь өдөр бүр хоол зөөдөг дүрслэл маш эмзэглэм. Хэдийгээр ингээд бичихэд энгийн л аж амьдрал мэт уншигдаж байгаа ч тэр эмэгтэй нөхрийнхөө хатуу ширүүн ааш авираас айсандаа дөнгөж төрсөн нялх биеэ зөөж ядан тариан талбайг зүглэн хоол хүргэх агшин. Хоолны цаг нь оройтоход өлсөж ангасандаа уурссан эр алсаас гуйвч дайвсаар ирэх эхнэр лүү гээ хараал урсган угтах бөгөөд эхнэр нь би сая төрчихлөө, хүйгээ хайчлах гэж тэмтэчсээр удчихлаа гэх тайлбар нь ийм үйл явдал болж л байх ёстой мэт эмэгтэйн хүлцэнгүй авирыг илтгэнэ.

Үйл явдлын тухай илүү нарийн зүйлийг нуршилгүйгээр тэмдэглэлээ өндөрлөе. Хэдийгээр зохиолын өгүүлэмж гунигт үйл явдлаар дүүрэн ч унших тусам дотоод мэдрэмж рүү гээ өнгийж, санаашралд автуулан, хүн хүнээ хайрлахын үнэ цэнийг улам мэдрүүлнэ.

Эцэст нь, уг зохиолыг эх хэлнийхээ төгөлдөр баялгийг гайхуулан буулгаж, Хятад хэлнээс орчуулсан Х.Банзрагчгарав эрхэмд талархъя.